Hành vi tiêu dùng xanh tại Việt Nam: Thói quen người dùng thay đổi

Cùng với sự quan tâm ngày càng rõ nét đến các vấn đề môi trường, khái niệm “tiêu dùng xanh” đang từng bước hiện diện trong thói quen sinh hoạt và mua sắm của nhiều người Việt. Dù chưa hình thành một trào lưu phổ biến trên diện rộng, nhưng sự dịch chuyển hành vi – từ nhận thức đến lựa chọn thực tế – đang dần rõ ràng hơn.

Tuy nhiên, hành trình từ mong muốn đến hành động vẫn còn không ít khoảng cách. Trong bối cảnh đó, việc hiểu đúng người tiêu dùng đang nghĩ gì, hành xử ra sao với sản phẩm thân thiện môi trường là điều cần thiết, không chỉ với nhà sản xuất mà cả với những bên thúc đẩy lối sống xanh trong cộng đồng.

Tiêu dùng xanh là gì và vì sao đáng chú ý?

Tiêu dùng xanh không phải là một khái niệm mơ hồ. Đó là quá trình lựa chọn sản phẩm và dịch vụ sao cho giảm thiểu tối đa tác động tiêu cực đến môi trường – từ khâu sản xuất, sử dụng đến xử lý sau tiêu dùng. Đồ dùng giấy thay cho nhựa, sản phẩm tái chế, bao bì phân hủy sinh học… là những ví dụ dễ thấy trong cuộc sống hằng ngày.

Trong bối cảnh đô thị hóa và khủng hoảng rác thải ngày càng nghiêm trọng, việc chuyển sang tiêu dùng xanh không chỉ là lựa chọn cá nhân, mà trở thành một phần của trách nhiệm xã hội và định hướng phát triển bền vững.

Một bộ phận người tiêu dùng đã bắt đầu thay đổi

Khảo sát từ Trung tâm Nghiên cứu và Tư vấn Tiêu dùng (CESCON) cho thấy hơn 80% người Việt bày tỏ sự quan tâm đến sản phẩm thân thiện môi trường. Dễ thấy điều này qua sự xuất hiện ngày một nhiều của ly giấy, ống hút giấy, túi sinh học tại các quán cà phê, chuỗi cửa hàng tiện lợi hoặc siêu thị lớn.

Ở nhóm người trẻ sống tại thành thị, xu hướng này còn thể hiện qua việc tìm hiểu kỹ thông tin sản phẩm trước khi mua, lựa chọn các thương hiệu có định vị “xanh”, hoặc tham gia các cộng đồng mua sắm bền vững. Thói quen tiêu dùng đang dần thay đổi – dù âm thầm, nhưng có chiều sâu hơn so với vài năm trước.

Vẫn còn những ngần ngại trong hành vi tiêu dùng xanh

Mặc dù nhận thức đã tăng, nhưng không phải ai cũng sẵn sàng chuyển đổi hoàn toàn. Trở ngại đầu tiên thường được nhắc đến là giá cả. Nhiều người dùng sẵn lòng ủng hộ sản phẩm xanh, nhưng vẫn cân nhắc khi thấy mức giá chênh lệch quá nhiều so với sản phẩm thông thường – đặc biệt ở nhóm thu nhập trung bình và người mua theo nhu cầu lớn (như các quán ăn, sự kiện).

Thêm vào đó, không ít người chia sẻ rằng không biết cách phân biệt thật – giả trong vô số những sản phẩm gắn mác “thân thiện môi trường”. Những trải nghiệm không như mong đợi – ví dụ: ly giấy bị mềm, ống hút khó sử dụng, bao bì bị rách – đã khiến một số người quay lại với lựa chọn cũ, dù họ vẫn quan tâm đến lối sống xanh.

Điều gì thúc đẩy người tiêu dùng thay đổi hành vi?

Nếu chỉ dựa vào thông điệp bảo vệ môi trường, tiêu dùng xanh rất khó trở thành thói quen bền vững. Người tiêu dùng có xu hướng chuyển đổi hành vi khi họ nhận thấy sự tiện lợi, tính hợp lý về giá và sự rõ ràng trong thông tin sản phẩm.

Khi ly giấy, đĩa giấy hay túi phân hủy sinh học được bán ngay tại siêu thị, hiệu thuốc hoặc sàn thương mại điện tử phổ biến với mức giá dễ tiếp cận, người dùng sẽ có lý do cụ thể để thử và duy trì hành vi mới. Ngoài ra, việc chứng kiến bạn bè, đồng nghiệp, cộng đồng xung quanh cùng thay đổi cũng góp phần tạo nên một hệ quy chiếu xã hội, khiến tiêu dùng xanh dần trở thành “chuẩn hành vi mới”.

Một yếu tố quan trọng khác chính là sự minh bạch thông tin từ phía nhà sản xuất và đơn vị cung cấp. Người tiêu dùng Việt ngày nay không chỉ mua hàng dựa trên giá cả hay bao bì bắt mắt – họ lắng nghe, quan sát và ngày càng chủ động trong việc tìm hiểu. Những câu hỏi như sản phẩm có kiểm nghiệm an toàn thực phẩm không, nguyên liệu có thực sự phân hủy được không, hay quy trình sản xuất có minh bạch không… đang dần trở thành tiêu chí lựa chọn phổ biến.

Trong bối cảnh đó, các thuật ngữ như “eco”, “bio”, “thân thiện môi trường” cần được làm rõ bằng những công bố tiêu chuẩn, kiểm nghiệm hoặc chứng nhận cụ thể. Việc này không chỉ củng cố niềm tin của người dùng mà còn tạo điều kiện để họ tự đánh giá và lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhu cầu và giá trị cá nhân.

Một xu hướng âm thầm nhưng bền bỉ

Tiêu dùng xanh tại Việt Nam vẫn đang ở giai đoạn chuyển mình. Có thể chưa mạnh mẽ như ở các nước phát triển, nhưng những chuyển động đang dần định hình lại thói quen tiêu dùng của người Việt – nhất là ở thế hệ trẻ, các gia đình sống tại đô thị, và nhóm người quan tâm đến lối sống bền vững.

Dù vẫn còn rào cản, nhưng điểm sáng là sự quan tâm đã có thật. Và với mỗi lựa chọn thông minh, người tiêu dùng đang góp phần lan tỏa một xu hướng không ồn ào, nhưng mang nhiều hy vọng cho tương lai tiêu dùng có trách nhiệm tại Việt Nam.